stdClass Object
(
    [post_id] => 6
    [category_id] => 16
    [id] => 16
    [language_code] => en
    [title] => Expert opinion
    [description] => Expert opinion
    [slug] => expert-opinion
    [meta_title] => Expert opinion
    [meta_description] => Expert opinion
    [meta_keyword] => Expert opinion
    [content] => 
    [parent_id] => 4
    [thumbnail] => 
    [banner] => bn-hoi-dong-khoa-hoc.png
    [is_featured] => 
    [files] => 
    [style] => 
    [class] => 
    [type] => post
    [order] => 3
    [is_status] => 1
    [created_time] => 2019-08-29 13:36:44
    [updated_time] => 2022-12-13 14:10:32
    [created_by] => 
    [updated_by] => 
    [ratting] => 
    [retionship] => 
    [question] => 
    [url_video] => 
    [link] => 
    [i_con] => 
)
1                        

Mất đoạn gr/gr trên gen AZF (Yếu tố gây vô tinh trùng)

Theo số liệu thống kê của GENTIS HCM từ tháng 4/2018 đến tháng giữa tháng 7/2019, trong 646 ca xét nghiệm AZF thì tỉ lệ người bị mất đoạn gr/gr (mất sY1291) chiếm đến 10.68%.

Tổng quan:
AZF là từ viết tắt của yếu tố gây vô tinh trùng (Azoospermia Factor) là gen nằm trên nhánh dài của nhiễm sắc thể Y ở vị trí Yq11. Vùng này chứa nhiều gen liên quan đến quá trình sinh tinh.
Các mất đoạn AZF có thể xảy ra trên 3 vùng a, b, c, d (Hình 1).  

 

 Hình 1: Sơ đồ các locus của vùng AZF trên nhiễm sắc thể Y (3)

Vùng AZFa nằm ở nhánh dài gần tâm NST Y. Hai gen liên quan đến quá trình sinh tinh nằm ở vùng AZFa là USP9Y và DDX3Y. Các mất đoạn trong vùng AZFa thường dẫn đến vô tinh và hội chứng Stertoli đơn thuần (SCOS) (1).

Vùng AZFb chứa nhiều gen mã hóa cho các protein tham gia vào quá trình tạo tinh trùng, là vùng có mật độ gen rất cao và biểu hiện đặc hiệu ở tinh hoàn. Mất đoạn vùng AZFb có thể gây ra bất thường trong sinh tinh như sinh tinh nửa chừng, hội chứng SCOS hay vô tinh (1).

Vùng AZFc nằm ở gần vùng dị nhiễm sắc. Các mất đoạn nhỏ trên vùng AZFc liên quan chủ yếu đến các nhóm gen DAZ, CDY1, PRY và TTY2. Các gen thuộc vùng AZFc mã hóa cho protein tham gia vào quá trình tạo tinh (1). 

Vùng AZFd nằm giữa vùng AZFc và AZFb, là vùng nhỏ nhất trong 4 vùng AZF, chứa các trình tự đích (STSs) gồm sY145, sY153, sY152, sY133. Mất đoạn vùng AZFd có thể gây ra Có thể gây ra vô tinh, thiểu tinh nặng hoặc bất thường về hình thái tinh trùng (1).

Tỉ lệ mất đoạn gr/gr 
Trong bài viết này, chúng tôi chú ý tới những mất đoạn ở vùng AZFc, nơi chứa những trình tự lặp lại dễ bị mất nhất (4), đặc biệt là mất đoạn một phần gr/gr. Mất đoạn trong vùng AZFc xảy ra thường xuyên hơn và dẫn đến kết quả suy tinh trùng khác nhau từ nhẹ đến nặng (2). Những mất đoạn có thể xảy ra ở vùng AZFc bao gồm mất đoạn lớn b2/b4, mất đoạn một phần b1/b3, b2/b3, gr/gr (Bảng 1). 

 

Mất đoạn gr/gr - “green-red/green-red” được phát hiện bởi Repping – 2003 (Hình 2) khi dùng phương pháp Fiber-FISH cho những phân tích mất đoạn không thể phân biệt do tái tổ hợp g1/g2 xuất phát từ tái tổ hợp r1/r3 hoặc r2/r4 (8). 
 

Hình 2: Minh họa vùng nhiễm sắc thể Y chỉ ra các đoạn bị mất trong vùng AZFc, gr/gr và b1/b3 (8)

Theo một số nghiên cứu, đột biến vi mất đoạn gr/gr chiếm một tỉ lệ lớn ở các nam giới gặp vấn đề về sức khỏe sinh sản. Kết quả nghiên cứu của Bansal (2016) trên 822 nam giới vô sinh do các nguyên nhân như không có tinh trùng (azoospermic), thiểu tinh (oligozoospermic), tinh trùng yếu (asthenozoospermic), tinh trùng bình thường (normozoospermic) hay vô sinh không rõ nguyên nhân cho thấy mất đoạn b2/b4 chiếm 0.97%, các mất đoạn một phần (gr/gr, b1/b3, b2/b3) chiếm 6.2%, trong đó mất đoạn gr/gr chiếm tỉ lệ cao nhất là 5.84%. Cũng theo nghiên cứu này, trong 225 nam giới có khả năng sinh sản bình thường, tỉ lệ của đột biến mất đoạn gr/gr (0.89%) cũng cao hơn các mất đoạn b2/b3 (0.44%), b2/b4 (0%). 

Theo số liệu thống kê của GENTIS HCM từ tháng 4/2018 đến tháng giữa tháng 7/2019, trong 646 ca xét nghiệm đột biến AZF thì phát hiện 93 người mang mất đoạn trên vùng AZFc (14.39%), trong đó số người mang đột biến mất đoạn gr/gr- mất sY1291 là 69 người, chiếm đến 10.68% (Bảng 2).
 

Tạm kết:
- Số liệu trên cho thấy mất đoạn gr/gr rất dễ xảy ra và gây ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của nam giới. 
- Mất đoạn gr/gr sẽ loại bỏ một nửa lượng gen AZFc, bao gồm hai bản sao của gen chính của AZFc là gen DAZ (2). 
- Mất đoạn gr/gr dường như ảnh hưởng mạnh đến số lượng và khả năng sinh sản của tinh trùng, và cũng có thể liên quan đến chất lượng thấp của tinh dịch (6). 
- Tần suất mất đoạn gr/gr cao hơn đáng kể ở nhóm vô sinh, cho thấy sự tác động đa hình có thể có của mất đoạn này đối với hiệu quả sinh tinh (2).
- Đây có thể được coi là yếu tố nguy cơ mới của sự thiểu tinh (oligozoospermia) (5), từ đó có thể nhận thấy mất đoạn gr/gr như một định hướng để kiểm tra và tư vấn cho bệnh nhân trong lâm sàng để tìm hiểu nguyên nhân gây vô sinh, hoặc giảm số lượng tinh trùng (4).

Phạm Thị Thanh Bình - TTXN GENTIS HCM