Lệch bội tinh trùng

• Lệch bội nhiễm sắc thể là bất thường hay gặp trong các bất thường di truyền, gây nên các hội chứng di truyền, mà không có các biện pháp điều trị triệt để. Hầu hết các bất thường này là các đột biến mới phát sinh trong quá trình tạo giao tử của bố và mẹ, và đây cũng là nguyên nhân gây ra các bất thường sinh sản như sảy thai, thai lưu hay thất bại tiền làm tổ.
• Về lý thuyết, lệch bội tinh trùng sẽ gây nên lệch bội phôi. Nhưng trong thực thế sử dụng ICSI, liệu có khả năng chọn phải tinh trùng lệch bội hay không?

Trường hợp 47, XXY – Lệch bội NST giới tính nguồn gốc từ bố

• Lệch bội tinh trùng có thể xảy ra ở bất kỳ mẫu tinh trùng nào, với tỉ lệ khoảng 0 – 0,15% cho mỗi NST đơn bội. Tuy nhiên, ở nam giới vô sinh hiếm muộn, tình trạng lệch bội NST tinh trùng xảy ra với tần suất lớn hơn bình thường
• Lệch bội tinh trùng giúp đánh giá tỉ lệ các lệch bội NST trên mẫu tinh dịch của người nam giới. Tỷ lệ lệch bội của 1 NST = số tinh trùng bất thường/ tổng số tinh trùng phân tích.
• Lệch bội tinh trùng sẽ xác định tỉ lệ phần trăm tinh trùng lệch bội trong mẫu tinh trùng trên các NST 13, 18, 21, X và Y.

Ảnh hưởng đến ART

• Tinh trùng lệch bội khi thụ tinh tạo thành phôi lệch bội. Tinh trùng lưỡng bội tạo thành phôi tam bội
• Giảm tỉ lệ mang thai thành công sau ICSI khi tỉ lệ lệch bội cao
• Tăng khả năng sảy thai khi tỉ lệ lệch bội cao
• Tăng tỉ lệ lệch bội phôi liên quan đến lệch bội được phát hiện (Hội chứng Down, Klinefelter hoặc Turner)

Ảnh hưởng đến phôi

• Tinh trùng bị lệch bội khi được thụ tinh sẽ dẫn đến phôi lệch bội.
• Nếu không được sàng lọc, tỉ lệ trẻ ra đời mang di tật bẩm sinh sẽ cao hơn.

Ảnh hưởng đến mang thai

• Lệch bội tinh trùng có mối liên hệ chặt chẽ đối với sảy thai liên tiếp, là một trong những yếu tố gây nên sảy thai liên tiếp không rõ nguyên nhân và thất bại làm tổ liên tiếp.

Tỉ lệ lệch bội tinh trùng ở nhóm sảy thai liên tiếp cao hơn so với nhóm chứng (SMD: 1.07, 95% CI: 0.39-1.75, P<0.01)

Sperm aneuploidy and recurrent pregnancy loss:

A systematic review and meta-analysis

- Pu et al., Cogent Biology (2020), 6: 1759393

• Tìm ra nguyên nhân gây bất thường sinh sản: vô sinh hiếm muộn, sảy thai thai lưu nhiều lần, thất bại tiền làm tổ
• Dự đoán khả năng di truyền các bất thường NST của người bố cho con cái;
• Giúp bác sĩ đưa ra các lựa chọn điều trị trong hỗ trợ sinh sản: thực hiện PGT-A, sử dụng tinh trùng hiến tặng…

• Sảy thai, thai lưu tái phát.
• Thất bại nhiều lần khi thực hiện các biện pháp hỗ trợ sinh sản.
• Người nam mắc các bất thường di truyền: HC Klinefelter, HC NST vòng, các trường hợp đảo đoạn NST, chuyển đoạn NST, vi mất đoạn trên NST Y.
• Người nam có các bất thường về số lượng, chức năng và hình thái tinh trùng: thiểu tinh, HC OAT, vô tinh do tắc nghẽn hoặc không.
• Người nam thực hiện các biện pháp điều trị có khả năng ảnh hưởng tới chức năng sinh tinh như hoá trị, xạ trị…

Sử dụng công nghệ lai huỳnh quang tại chỗ (Fluorescence In Situ Hybridization – FISH)

• Nam giới được hướng dẫn lấy mẫu theo hướng dẫn của WHO (2021): kiêng xuất tinh từ 2 – 7 ngày; vệ sinh sạch bộ phận sinh dục và tay, lấy bằng cách thủ dâm, lấy toàn bộ mẫu vào trong hộp đựng tinh dịch đã được chuẩn bị sẵn
• Trong 1h đầu, bảo quản tinh dịch ở nhiệt độ phòng. Sau 1h, bảo quản tinh dịch ở 4 – 8⁰C, tránh để đông đá. Thực hiện mẫu xét nghiệm trong 24h sau khi xuất tinh.
• Mẫu tinh trùng sau lọc rửa bảo quản ở 4 – 8⁰C, chuyển đến phòng Lab trong không quá 48h sau khi xuất tinh

Phương pháp đánh giá Lệch bội tinh trùng được thực hiện dựa trên phương pháp FISH (Fluorescent In Situ Hybridization) - kỹ thuật trung gian giữa di truyền tế bào và di truyền phân tử. FISH được thực hiện bằng cách sử dụng đoạn DNA lai của NST 13, 18, 21 và X, Y.