-1366x0.jpg)
PGT-M được báo cáo lần đầu tiên vào năm 1990, chỉ định chẩn đoán di truyền cho phôi có nguy cơ mắc một rối loạn di truyền liên kết NST giới tính X. Với kỹ thuật này chúng ta có thể kiểm tra bộ gen của phôi từ giai đoạn rất sớm, từ đó phát hiện ra các đoạn bất thường trên 1 gen cụ thể mà được di truyền từ bố mẹ. Từ đó, các phôi đồng hợp gen bệnh sẽ bị loại bỏ trước khi chuyển vào trong buồng tử cung của mẹ. Hiệu quả của phương pháp này đã được chứng minh giúp hạn chế tình trạng trẻ sinh ra mắc bệnh cũng như hạn chế việc phải chấm dứt thai kỳ giữa chừng. [1]
PGT-M được ứng dụng để giúp các cá nhân hoặc các cặp vợ chồng giảm nguy cơ sinh con mắc chứng rối loạn di truyền đã biết do đột biến đơn gen như bệnh xơ nang, bệnh tan máu bẩm sinh Thalassemia, bệnh ưa chảy máu Hemophilia, Bệnh loạn dưỡng cơ Duchenne, loạn dưỡng cơ tủy, loạn dưỡng cơ bẩm sinh, tăng sản tuyến thượng thận bẩm sinh,... [2]
Bên cạnh đó, trong tương lai, kỹ thuật này còn được hướng tới ứng dụng trong điều trị cho anh/chị/em của trẻ đã ra đời nhưng mang bệnh. Với PGT-M có thể chẩn đoán sự phù hợp về kháng nguyên bạch cầu người (HLA) của phôi với các anh/chị/em bị bệnh. Tế bào gốc từ máu cuống rốn của trẻ sinh ra từ các phôi được lựa chọn qua kỹ thuật PGT-M sẽ giúp điều trị cho anh/chị/em mang bệnh. [3]
Về cơ bản, để thực hiện được kỹ thuật PGT-M, các cặp vợ chồng cần được hỗ trợ sinh sản bằng phương pháp thụ tinh trong ống nghiệm. Các phôi được tạo ra sẽ được nuôi lên ngày 5. Với các phôi ngày 5 (phôi nang hay phôi túi) đủ điều kiện sẽ được sinh thiết (lấy ra 3-5 tế bào phôi từ vùng tế bào sẽ phát triển thành nhau thai sau này). Các mẫu tế bào sau sinh thiết sẽ được áp dụng các phương pháp xét nghiệm đặc biệt để phát hiện gen mang bệnh.
Công nghệ được sử dụng trong xét nghiệm PGT-M là phân tích SNP, STR phát hiện các đột biến di truyền đơn gene từ bố và mẹ di truyền cho phôi. Microarrays đa hình nucleotide (SNP) phát hiện các cặp nucleotide đơn trong DNA bộ gen rất khác nhau trong một loài nhất định. Một mảng thường đánh giá khoảng 300.000 SNP cách nhau trong bộ gen và cung cấp một kiểu gen cho mỗi mẫu so với bộ gen tham chiếu, do đó xác định toàn bộ aneuploidy nhiễm sắc thể, khoảng 250 quang sai cấu trúc phổ biến. Các SNP cũng có thể được sử dụng cho tế bào học phân tử để phát hiện tỷ lệ cường độ của các alen B-to-A ở locus dị hợp tử, cho phép phát hiện xóa và trùng lặp với độ phân giải cao. Một số hạn chế của các microarrays SNP bao gồm khả năng hạn chế để phát hiện các bất thường về cấu trúc dưới 5 MB, không có khả năng phát hiện sự sắp xếp lại nhiễm sắc thể cân bằng và bất thường di truyền ở một cặp vợ chồng liên kết có thể không được phát hiện vì SNP có thể là đồng hợp tử ở mỗi vị trí. [4]
Xét nghiệm PGT-M được chỉ định với những trường hợp tiền sử vợ hoặc chồng mang gen bệnh, hoặc trong gia đình có người mắc bệnh di truyền do đột biến gen như các bệnh di truyền đơn gen thể lặn (ví dụ như bệnh xơ nang), các bệnh di truyền đơn gen thể trội (ví dụ như bệnh Huntington), các rối loạn liên kết giới tính (ví dụ như loạn dưỡng cơ Duchenne), rối loạn nhiễm sắc thể (ví dụ chuyển đoạn), các yếu tố dự đoán ung thư (ung thư vú, cổ tử cung …) hay xác định tính tương hợp HLA (để chọn phôi tương hợp về kháng nguyên HLA với người anh/chị bị bệnh cần ghép tủy, truyền máu. Người con này sau này có thể hiến tủy, chữa bệnh cho anh/chị). Với những bệnh nhân có nguy cơ truyền bệnh di truyền sang con cái của họ, PGT-M giúp làm giảm nguy cơ, tăng khả năng sinh con khỏe mạnh, đồng thời tránh những quyết định đầy thách thức về mặt đạo đức và cảm xúc khi quyết định có nên bỏ thai hay không nếu thai mang bất thường di truyền.
Trong thực tế lâm sàng, xét nghiệm PGT-M thường được kết hợp với thực hiện xét nghiệm PGT-A/SR trước khi thực hiện xét nghiệm PGT-M giúp đánh giá toàn diện về chất lượng phôi, nâng cao tỷ lệ thành công của các phương pháp hỗ trợ sinh sản. Bệnh nhân mang rối loạn đơn gen chủ yếu là những bệnh nhân trẻ và tiên lượng tốt, họ vẫn có nguy cơ sảy thai tự phát khá cao. Trong những năm gần đây, nhiều nghiên cứu báo cáo khi phôi được kết hợp sàng lọc PGT-A và PGT-M, tỷ lệ mang thao có thể được tăng từ 45% lến 68% và tỷ lệ sảy thai tự phát giảm từ 15% xuống 5%. [5]
Hơn nữa, việc kết hợp sàng lọc PGT-A phù hợp cho phần lớn những phụ nữ thực hiện thụ tinh trong ống nghiệm IVF. Tất cả các phụ nữ đều có nguy cơ tạo ra các phôi mang bất thường số lượng nhiễm sắc thể (trisomy 13, 18, 21, monosomy 23); khi tuổi mẹ tăng, khả năng phôi có bất thường nhiễm sắc thể còn cao hơn. Tuy nhiên, PGT-A có thể giúp phụ nữ ở tất cả các độ tuổi tăng cơ hội thụ tinh và chuyển phôi thành công. Sự sắp xếp lại nhiễm sắc thể (hay rối loại cấu trúc nhiễm thể) là những đột biến mất, lặp, đảo, chuyển các đoạn nhiễm sắc thể. Những người có sự tái sắp xếp nhiễm sắc thể có nguy cơ tạo ra phôi với hàm lượng, trình tự vật liệu di truyền không chính xác, thường không dẫn đến thụ thai thành công. Hiện tượng này có thể do được di truyền hoặc có thể xảy ra tự phát. Nhiều người có sự sắp xếp lại nhiễm sắc thể cân bằng (đoạn, chuyển đoạn) có thể vẫn khỏe mạnh và không biết về tình trạng của mình cho đến khi họ cố gắng có con. Đối với những người có sự sắp xếp lại nhiễm sắc thể, PGT-SR có thể được thực hiện để cải thiện cơ hội mang thai khỏe mạnh. [6]
Tài liệu tham khảo:
[1] De Rycke, M., & Berckmoes, V. (2020). Preimplantation Genetic Testing for Monogenic Disorders. Genes, 11(8), 871. https://doi.org/10.3390/genes11080871
[2] Sullivan-Pyke, C., & Dokras, A. (2018). Preimplantation Genetic Screening and Preimplantation Genetic Diagnosis. Obstetrics and gynecology clinics of North America, 45(1), 113–125. https://doi.org/10.1016/j.ogc.2017.10.009
[3] Kakourou G., Kahraman S., Ekmekci G.C., Tac H.A., Kourlaba G., Kourkouni E., Sanz A.C., Martin J., Malmgren H., Giménez C., et al. The clinical utility of PGD with HLA matching: A collaborative multi-centre ESHRE study. Hum. Reprod. 2018;33:520–530. doi: 10.1093/humrep/dex384
[4] Sullivan-Pyke, C., & Dokras, A. (2018). Preimplantation Genetic Screening and Preimplantation Genetic Diagnosis. Obstetrics and Gynecology Clinics of North America, 45(1), 113–125. doi:10.1016/j.ogc.2017.10.009
[5] Unsal, E., Aktuna, S., Aydin, M., Ozer, L., & Baltacı, V. (2019). 69. IMPROVED IVF SUCCESS OF COMBINED PGT-M AND PGT-A APPLICATIONS. Reproductive BioMedicine Online, 39, e69-e70. https://doi.org/10.1016/j.rbmo.2019.04.122
[6] Sciorio, R., Tramontano, L., & Catt, J. (2020). Preimplantation genetic diagnosis (PGD) and genetic testing for aneuploidy (PGT-A): status and future challenges. Gynecological endocrinology : the official journal of the International Society of Gynecological Endocrinology, 36(1), 6–11. https://doi.org/10.1080/09513590.2019.1641194
